Tag: Teatromania postępująca

Teatromania postępująca. Część II, czyli jak to działa

Teatromania

Zauważyłam, że rozwinęło się u mnie zainteresowanie sztuką od podszewki. Być może nie jest to nic wyjątkowego. Miałam tak i w przypadku kabaretu, i piosenki, i książki, i wreszcie – teatru. Przejawia się to taką narastającą potrzebą poznania. Odnalezienia odpowiedzi na pytanie jak to wszystko właściwie działa? Jak to jest zrobione? Jak to wygląda od zaplecza?

Perspektywa ma znaczenie

Kojarzycie takie spektakle, których pierwsze sceny rozpoczynają się na fragmencie sceny wysuniętym przed opuszczoną kurtyną? Wzrok przyzwyczaja się do tej przestrzeni, percepcja przyjmuje ten świat przedstawiony za pewnik. I nagle kurtyna unosi się, odsłaniając głębię. Jakby ukazywała nam drugie dno, możliwość niezliczonych interpretacji.

Tak dzieje się w „Bitwie warszawskiej 1920” Teatru Starego. Początkowo skromne dekoracje, na tle wyjątkowo spektakularnej zasłony z mundurów i strojów historycznych, dopełnia obraz spalonej opery, znajdujący się po drugiej stronie. Najbardziej uderza właśnie ta głębia, znakomite wykorzystanie perspektywy. Ile pracy trzeba było włożyć w taki efekt? Ile wysiłku kosztuje twórców przygotowanie tej scenografii do każdego spektaklu? Efekty są oszałamiające. Kiedy pierwszy raz to zobaczyłam, jestem pewna, że moje usta automatycznie uchyliły się w takim niemym zadziwieniu. I zachwycie. Co ciekawa, ta spektakularna forma nie przyćmiewa treści, a raczej ją jeszcze eksponuje. To jest prawdziwa sztuka.

Kwestia techniki

Widz teatralny nie zdaje sobie sprawy z wielu rzeczy. Nie zastanawia się raczej, jak działają te wszystkie światła, dźwięki, poruszające się przedmioty. Dlaczego padający na ziemię tapczan upada dokładnie tam, gdzie ma upaść, z leżącym na nim aktorem, w dokładnie tym momencie, w którym to przewidziano (tak, jak w pierwszych scenach „Wroga Ludu”)? Widza to tak naprawdę nie interesuje. Wystarczy mu iluzja, którą otrzymuje od twórców spektaklu. Znajdą się oczywiście wyjątki, jak w każdej regule. Ja również daję się tej iluzji wciągnąć, bo po to przecież idę do teatru, na koncert, do kina… Niemniej jednak lata przebywania za kulisami kabaretowego świata pozwalają mi dostrzegać coś więcej. Nie denerwować się, gdy obsługa teatru wpuszcza publiczność na salę z pewnym opóźnieniem. Widocznie pojawiły się jakieś problemy techniczne, lub trzeba zainstalować aktorów na niezbyt wygodnych stanowiskach, bo to właśnie przewiduje scenariusz.

Nie dziwi mnie, że Teatr Stary przygotował spektakl, ukazujący ciężką pracę technicznych tej sceny – „Kwestia Techniki”. Bez nich spektakle nie mogłyby się odbywać w tak spektakularnych formach. Na pewno wybiorę się kiedyś na ten pokaz umiejętności mistrzów technik teatralnych. To oni wyczarowują dla nas m.in. ściany czaszek, latających bohaterów, ruchome budynki itd. Jednym słowem: WOW!

Nie tylko scena

Ale te zakulisowe działania to nie tylko przygotowanie scenografii i obsługa maszynerii. Jest wiele funkcji w teatrze, których publiczność nie widzi, a które sprawiają, że to wszystko funkcjonuje poprawnie. Oświetleniowcy, dźwiękowcy, inspicjenci… Ale i bileterzy, kasjerzy, pracownicy szatni. Organizacja widowni. Tylu ludzi pracuje, by widz mógł spędzić niezapomniane chwile w teatrze. Dla mnie cała ta techniczna otoczka spektaklu jest fascynująca.

Juliusz Osterwa uważał, że pełnoprawnym człowiekiem teatru może być tylko ten, kto nie tylko gra na scenie, czy reżyseruje, ale całe swoje życie wiąże z teatrem jak najściślej. Jego Reduta tak właśnie kształciła „ludzi teatru”, rzemiosło traktując na równi ze sztuką. Technikę stawiając obok ideologii. Materię obok duchowości. Aktor Osterwy wykonywał wersety Słowackiego, po czym chwytał za miotłę i sam zamiatał scenę, na której przed chwilą grał. I to jest pełny obraz teatru, który chcę zgłębić. Przynajmniej teoretycznie.

Teatromania postępująca. Część I, czyli jak to się zaczęło

Teatromania
Fot. Lloyd Dirks (Źródło: unsplash.com)

Zawsze lubiłam teatr. Odkąd pamiętam. Nie żaden konkretny – po prostu teatr. Do tej pory wspominam czule kilka spektakli, które wywarły na mnie duże wrażenie: „Miss Saigon” w Romie, „Tango Gombrowicz” w Słowackim, „100 lat kabaretu” i „Przemiana” w Starym. Wszystkie związane z jakimś wypadem szkolnym lub uczelnianym.

Preludium

Tak to wyglądało przez dłuższą chwilę – jeden spektakl od czasu do czasu. Ekscytowanie się znanymi nazwiskami w obsadzie. To wtedy pokochałam Krzysztofa Globisza. Ale ta miłość do teatru była we mnie cały czas, ewoluowała i rosła w siłę. Czekała na iskrę.

Teatr piosenki

W międzyczasie odkrywałam uroki krakowskiej sceny muzycznej: Janusz Radek, Michał Łanuszka, Robert Kasprzycki. Biorąc pod uwagę, jak ważna jest interpretacja w tym kręgu artystów, myślę, że można by i tutaj dopatrywać się pewnej teatralności.

Był jeszcze Teatr Piosenki W Centrum, na Szczepańskiej. Kręte schodki, mała piwniczka, niewielka estrada i bardzo miła pani od biletów. To było królestwo Michała Zabłockiego i Agnieszki Chrzanowskiej. Tam widziałam spektakle „Warjutkowie” i „Pan Kazimierz”, recitale Tomka Marsa i Agnieszki Chrzanowskiej. Było na co popatrzeć i czego posłuchać.

Wtedy zakochałam się w piosence z dobrym tekstem. To jest maksimum treści w minimum formy. Można ją zinterpretować muzycznie i aktorsko, potraktować jako dekoracyjny detal spektaklu, lub istotna jego część, a nawet odrębny mini spektakl.

Kabaretowa nuta

Naturalnie ta miłość do piosenki opracowanej aktorsko, przeniosła się na moje zainteresowanie kabaretem, który był obecny w moim życiu od dosyć dawna. Teraz jestem dużo dalej, znam lepiej historię, wiem, że piosenka była podstawą pierwszych, klasycznych kabaretów literackich. Przez wiele lat na pytanie o mój ulubiony kabaret odpowiadałam bez zająknięcia Ani Mru Mru, potem Formacja Chatelet, i ostatnio: Hrabi. Teraz ta odpowiedź brzmi 7 minut Po. I choć grupa zawiesiła działalność, nadal jest spełnieniem mojego marzenia o kabarecie. Wspaniale, że było mi dane być tak blisko ich twórczości.

Nic dziwnego, że kabaret tak mnie wciągnął. Ta sztuka łączy w sobie tak wiele środków wyrazu, co podkreślałam już wielokrotnie. Oczywiste, że znalazły się w nim również elementy teatralne i muzyczne. I takie kabarety lubię najbardziej: klasyczne w formie, niebanalne w treści. Mocno teatralne. I preferujące piosenkę, którą można określić również piosenką aktorską, choć dawno przestałam przywiązywać wagę do tych wszystkich etykietek.

Iskra

Ale jeśli piosenka aktorska, to oczywiście Przegląd Piosenki Aktorskiej we Wrocławiu i wspaniałe koncerty galowe. I tutaj powoli dochodzimy do mojego zainteresowania teatrem. Tym razem konkretnym teatrem. Zazwyczaj te koncerty podobają mi się całościowo. Czasem zdarza się jednak, że udaje wyłowić mi się tylko kilka perełek. Tak było tym razem. Przyznaję, że już lekko przysypiałam, kiedy zapowiedziano wykonanie „Do prostego człowieka”. Lubię ten tekst Tuwima, więc od razu się ożywiłam.

Na scenie stanął Marcin Czarnik. Zakochałam się od pierwszych taktów. Nawet nie wiem ile razy później odsłuchiwałam to wykonanie. Podekscytowana wymiana zdań z A., i cudowna wiadomość – od niedawna aktor Starego Teatru w Krakowie! Nie mogło być inaczej – poszłam na „Bitwę Warszawską 1920”, w której ten pan gra Feliksa Dzierżyńskiego. I to była ta iskra, która rozpaliła moje uczucie do teatru na dobre! A właściwie fajerwerki. (A., dziękuję.)

Po Staremu

Teraz trudno mi wyobrazić sobie miesiąc bez Starego Teatru. No czyż może być wspanialszy zespół? Juliusz Chrząstowski, Anna Dymna, Bartosz Bielenia, Jaśmina Polak, Anna Radwan, Małgorzata Hajewska- Krzysztofik, Adam Nawojczyk i tylu, tylu innych. I genialny duet Strzępka, Demirski.

Jan Klata wie, co robi. Przez niemal rok widziałam już wiele spektakli Starego i o żadnym nie mogę powiedzieć, że był słaby. Owszem, coś mogło nie być w moim guście, coś mogło mi się zwyczajnie nie spodobać (nie było tak), ale z takim zespołem naprawdę trudno zrobić zły spektakl.

I myślę, że wszystkie te moje sceniczne zainteresowania łączy podejście do widza, który zostaje potraktowany jak partner. Nie podaje mu się niczego na tacy. Pełnoprawny widz sam musi zdecydować, jakim kluczem chce odczytać to, co dzieje się na scenie. Dopiero wtedy przekaz artystyczny zyskuje pełnię.