26 września świętowaliśmy Europejski Dzień Języków. Z tej okazji chciałabym nawiązać do kulturotwórczej i edukacyjnej roli piosenek obcojęzycznych. Wielu wspaniałych artystów spoza naszego kraju polska publiczność mogła poznać dzięki znakomitym przekładom ich tekstów.
Zwracam uwagę na przekład literacki jako narzędzie, które można wykorzystać w nauce języków obcych. Jeśli Waszym celem jest opanowanie na przykład języka francuskiego, z pewnością wcześniej czy później sięgniecie po piosenki Edith Piaf czy Jacques’a Brela. Znakomite przekłady Wojciecha Młynarskiego, zwłaszcza tekstów belgijskiego autora, co prawda nie opowiedzą Wam dokładnej treści tych utworów, ale z pewnością oddadzą ich sens. Przy wyższym stopniu zaawansowania językowego będziecie w stanie dostrzec niuanse różniące oryginał od tłumaczenia oraz wszystkie te punkty, które sprowadzają je do wspólnego mianownika. Po nitce do kłębka możecie odkrywać bogatą twórczość obu panów, zahaczając o jej kontekst kulturowy i historyczny.
Postrzegając piosenkę w ten sposób możecie studiować nie tylko jej konstrukcję językową, ale i jej umiejscowienie w konkretnym czasie i przestrzeni. A nawet jej interpretacje. Co więcej, w przypadku tak popularnych twórców jak Jacques Brel, takie studiowanie może nie mieć końca. Przekłady jego tekstów pojawiają się w wielu krajach, w różnych językach i wykonaniach. Jeśli chcecie się o tym przekonać osobiście, wpiszcie w wyszukiwarkę nazwisko Brel oraz tytuły Następny, Au suivant i Next. Po polsku ten tekst wykonywali m.in Michał Bajor i Jacek Bończyk.
W drugim dużym kręgu artystów chętnie przekładanych na język polski znajdują się twórcy anglojęzyczni, na czele z Nickiem Cavem i Leonardem Cohenem, ostatnio także Bobem Dylanem. Piękne, choć nie zawsze wierne przekłady Cohena (co akurat częste w świecie przekładu) tworzył Maciej Zembaty a wiele z nich zebrano w starym, telewizyjnym koncercie Pieśni miłości i nienawiści. To tam młody Andrzej Poniedzielski śpiewał Maleńka nie wolno się żegnać w ten sposób, a w Cohena wcielał się znakomity aktor, Roman Wilhelmi. O popularności pieśni Cohena świadczą kolejni artyści, którzy po nie sięgają. Niedawno nowe przekłady autorstwa Michała Kuźmińskiego zinterpretował na tematycznej płycie Michał Łanuszka.
Do chętnie przekładanych w Polsce poetów piosenki należą: Rosjanin Bułat Okudżawa (w surowych, ale pięknych wykonaniach Kaczmarskiego) czy czeski bard, Jaromir Nohavica. Dołączają do nich nowe nazwiska, odkrywane dla polskiej sceny muzycznej przez zdolnych tłumaczy i wrażliwych wykonawców. Sami spróbujcie zanurzyć się w obcojęzyczne teksty utworów, które w jakiś sposób Was poruszają. Może odkryjecie je nie tylko dla siebie, ale i dla innych?
Przekład tekstu poetyckiego, a szczególnie tego piosenkowego, nie jest łatwym zadaniem. Przekład nigdy nie będzie oryginałem, nie odda jego rytmu, pierwotnej myśli autora, jego interpretacja będzie miała inną melodię języka, naznaczoną wrażliwością tłumacza, choćby różnice znaczeniowe były tylko kosmetyczne. Jednak bez przekładu mogłyby nas ominąć piękne piosenki, wspaniałe światy stworzone na nowo dla polskiego słuchacza na trwałej kanwie oryginalnego autora. Przekład ocala więc dla nas utwory obcojęzycznych twórców. Doceniajmy ogrom pracy polskich tłumaczy, którzy opowiadają nam historie Brela, Cohena, Nohavicy i tylu innych wspaniałych artystów. I korzystajmy z możliwości, jakie daje nam dobrze napisana piosenka literacka dla rozwoju naszej znajomości języków obcych (a także naszego języka).
A na za kończenie zostawiam link do jednej z moich ulubionych interpretacji piosenki Au suivant, którą wykonuje Wende Snijder. Kliknijcie tutaj – smacznego!
