Dla mnie Kraków przepełniony jest duchami przeszłości, ale takimi „żywymi”, wrośniętymi na stałe w kamienice, ulice, a nawet drzewa. Idąc samą tylko Karmelicką nie potrafię nie myśleć o Boyu, Przybyszewskim, Dagny, o karczmie na jednym z rogów, o austriackich koszarach i o ulicy Rajskiej. Nagromadziło się tych moich duchów przez lata i pewnie jakieś nowe jeszcze przybędą. Dzisiaj chciałabym napisać co nieco o duchach bardziej klasycznych, związanych z ogólną historią Krakowa.
Pewnego dnia, szukając zupełnie innych informacji, trafiłam na jeden z folderów promujących Kraków, „Duchy w Krakowie”, który w oryginale możecie pobrać na stronie kraków.pl. Dowiedziałam się z niego kilku interesujących szczegółów na temat duchowego (dusznego?) Krakowa.
Czarne Damy i królowe
Ponoć po zamku na Wawelu snuł się niegdyś duch Anny Jagiellonki. I nawet w pewien sposób potwierdziły to władze austriackie. W 203. rocznicę śmierci królowej jeden z pięciu felczerów austriackich, których duch nastraszył, przestrzelił sobie stopę po tym, jak zemdlał ze strachu. Normalnie takie wydarzenie sąd odczytałby jako miganie się od obowiązków, „brak odwagi i samookalecznie”, jak wspomina autor broszury, Michał Kozioł. Jednak uszło mu to na sucho: ze względu na datę tegoż zajścia uznano jego wytłumaczenie za prawdziwe. I co Wy na to?
Po Krakowskich dziedzińcach przemykają też aż dwie Czarne Damy. Pierwsza z nich widywana bywała w Magistracie, którego najstarszą część stanowi Pałac Wielopolskich, starej, magnackiej rodziny. Według legendy Czarna Dama z Magistratu to duch panny z Wielopolskich, która została ścięta przez własną rodzinę i w sekrecie pochowana w pałacowych murach z powodu nieodpowiedniego wyboru matrymonialnego. W 1909 roku odkryto kobiecy szkielet, ale Czarna dama ujawniała się jeszcze do polowy XX wieku.
Druga czarna zjawa to Czarna Dama na Zbóju, którą można zobaczyć w Kościele Św. Benedykta na Krzemionkach. Jest to duch pewnej księżniczki, pochowanej według legendy pod ołtarzem, która odbywa pokutę za grzechy. W zamian za swoje uwolnienie oferuje ogromne bogactwa. Jest tylko jeden warunek: w czasie wyznaczonym przez Czarną Damę należy wydać na jedzenie i napitki w krakowskich lokalach całą fortunę, którą otrzyma się od owej księżniczki po złożeniu oferty jej odczarowania. I pisząc „całą”, mam na myśli „całą”, nie może pozostać ani jeden grosz. Jeden ze śmiałków miał właśnie taki problem i skończyło się to dla niego niezbyt dobrze… Po prostu stracił chłopak głowę. Nie wiadomo, czy za sprawą diabła, czy owej księżniczki.
Koszmary w koszarach
W budynku dzisiejszej Politechniki, znajdowały się niegdyś koszary austriackie. Podobno pracownicy uczelni do dzisiaj przekazują sobie informacje o dziwnym stukaniu, jakby w blachę, w okolicach współczesnego laboratorium. Według legendy tak daje o sobie znać duch jednego z żołnierzy, który właśnie tam popełnił samobójstwo.
Według innej legendy latem 1910 roku doszło do niezwykłych wydarzeń w jednym z krakowskich Fortów. Obecnie w tym miejscu mieści się Obserwatorium Astronomiczne. Wtedy, w niewyjaśnionych okolicznościach zniknęła cała zmiana strażników. Nie znaleziono śladów walki, nic nie zginęło. Do tej pory sprawy nie rozwikłano.
Miły ten Kraków
We wspomnianym folderze znajdziecie więcej takich ciekawostek. Osobiście chciałabym podzielić się jeszcze jedna historią, którą znalazłam na stronie obecnego krakowskiego hotelu Holiday Inn, mieszczącego się w Pałacu Pareńskich na Wielopolu. Na przełomie XIX i XX wieku salon Elizy Pareńskiej był ośrodkiem życia kulturowego. Tutaj bywali poeci, malarze, pisarze, m.in. Boy-Żeleński, czy Wyspiański, a siostry Pareńskie stawały się inspiracją dla wielu dzieł. Niestety, najmłodsza z nich, Lizka, od zawsze miała problemy psychiczne, była uzależniona od morfiny i wpadała w depresję, co skończyło się jej tragiczną śmiercią w wyniku samobójstwa. Ponoć jej duch błąka się teraz po dawnym domu rodzinnym. Może szuka pocieszenia? Oby kiedyś je znalazła.
Wiele by pewnie jeszcze można wyszukać takich historii z duchami, niemała ich część skrywa ludzkie tragedie sprzed lat. Najpiękniej i najstraszniej podsumował tę krakowską przypadłość życia przeszłością Iwaszkiewicz, pisząc w wierszu Kraków:
„Jaki miły ten Kraków. Sami nieboszczycy:
Tu pani Arturowa wysiada z karocy,
Tu Boy chodząc po Rynku wielkim głosem krzyczy
Z żalu, zupełnie trzeźwy, o samej północy. […]”
I tak chyba jest. Trochę jak u Woody’ego Allena w filmie O północy w Paryżu, ten świat niby już minął, ale jeszcze jest obok, choć wiemy, że nie możemy go dosięgnąć.
Źródło:
Michał Kozioł, „Duchy w Krakowie”, na stronie: http://krakow.pl/informacje_pomocnicze/31743,artykul,po_polsku.html